Αναγνώριση παιδιού, πως γίνεται, τι ισχύει για το παιδί, την μητέρα, τον πατέρα

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΤΡΙΤΕΚΝΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ (ΝΟΜΟΥ) ΑΤΤΙΚΗΣ

Μέλος της ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗΣ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ ΤΡΙΤΕΚΝΩΝ (ΠΟΤ)

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΜΕΝΟΣ ΦΟΡΕΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ

ΕΤΟΣ ΙΔΡΥΣΗΣ 2006

Σαπφούς 21, Καλλιθέα. ΤΚ 17676
Πατησίων 4, Ομόνοια, Αθήνα

τηλ 210 9524869, 6932 737727, 6949 592286,

email: titsa_mesouridou@yahoo.gr   

email: triteknoiattikis@yahoo.gr

fax: 2109570649  

http://triteknoinomouattikis.blogspot.com

Αναγνώριση παιδιού, πως γίνεται, τι ισχύει για το παιδί, την μητέρα, τον πατέρα
Συχνά αντιμετωπίζουμε ερωτήματα, τι ισχύει, κυρίως όταν οι γονείς έχουν παιδιά  από διαφορετικό σύντροφο/σύζυγο.

ΠΕΡΙ ΕΚΟΥΣΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ

ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ ΤΕΚΝΟΥ

Ένα παιδί θεωρείται εκτός γάμου όταν γεννιέται από άγαμη μητέρα και θεωρείται τέκνο μόνο της μητέρας που το γέννησε και φέρει μόνο το δικό της επίθετο, εγγράφεται μόνο στην δική της οικογενειακή μερίδα με στοιχεία αγνώστου πατρός. Κατά την γέννησή του στο μαιευτήριο δηλώνεται υποχρεωτικά και μόνο το επίθετο της μητέρας, εκτός αν η μητέρα δήλωσε επίθετο πατέρα, οπότε στην περίπτωση αυτή γράφεται στο ληξιαρχείο, κατόπιν δήλωσής της, γραφείο του οποίου λειτουργεί εντός του μαιευτηρίου, το επίθετο του πατέρα που δήλωσε η μητέρα.

Αν η μητέρα είναι έγγαμη και έχει ήδη εκκινήσει διαδικασία διαζυγίου, η απόφαση όμως, δεν έχει καταστεί αμετάκλητη κατά τον χρόνο γέννησης του τέκνου, το επίθετο του τέκνου που θα εγγραφεί στην οικογενειακή μερίδα της μητέρας και του συζύγου της θα είναι υποχρεωτικά το επίθετο του συζύγου της μητέρας που το γέννησε, ανεξάρτητα, εάν είναι βιολογικό τέκνο του συζύγου της μητέρας και στην περίπτωση που δεν είναι, γιατί δεν πληροί τις προϋποθέσεις του τεκμηρίου καταγόμενου από γάμο, θα ακολουθήσει αγωγή προσβολής της πατρότητας είτε από τον φερόμενο πατέρα του τέκνου και σύζυγό της μητέρας, είτε από την ίδια την μητέρα, είτε από τον σύντροφο της μητέρας που είχε σαρκική συνάφεια με την μητέρα που διεκδικεί την πατρότητα του τέκνου σε προθεσμία ενός έτους για τους δύο πρώτους και σε προθεσμία δύο ετών για τον σύντροφο της μητέρας, υπολογιζόμενων των προθεσμιών από τον τοκετό (άρθρα 1467 και επόμενα του Αστικού Κώδικα).

Αναγνωρισθέν θεωρείται το τέκνο που γεννήθηκε εκτός γάμου και μετά την γέννησή του αναγνωρίσθηκε είτε εκουσίως με δήλωση του βιολογικού του πατέρα στην οποία συναινεί και η μητέρα του, είτε δικαστικώς μετά από άσκηση αγωγής δικαστικής αναγνώρισης που έχει εγερθεί είτε από τον βιολογικό του πατέρα είτε από την μητέρα που το γέννησε.

Εκούσια αναγνώριση και προθεσμία: Σύμφωνα με το άρθρο 1475 ΑΚ ο πατέρας μπορεί να αναγνωρίσει ως δικό του το τέκνο που γεννήθηκε χωρίς γάμο, εφόσον συναινεί σ’ αυτό και η μητέρα. Αν η μητέρα έχει πεθάνει ή δεν έχει δικαιοπρακτική ικανότητα, η αναγνώριση γίνεται με μόνη τη δήλωση του πατέρα. Αν ο πατέρας έχει πεθάνει ή δεν έχει δικαιοπρακτική ικανότητα, η αναγνώριση μπορεί να γίνει από τον παππού ή τη γιαγιά της πατρικής γραμμής. Για την εκούσια αναγνώριση δεν υπάρχει χρονικός περιορισμός. Η αναγνώριση μπορεί να γίνει οποτεδήποτε και μετά την ενηλικίωση του τέκνου και αν αυτό απέκτησε τέκνα. Επίσης μπορεί να γίνει και πριν από τη γέννηση του τέκνου, από το χρόνο κυήσεως. Τα αποτελέσματα της αναγνώρισης θα επέλθουν, αν το τέκνο γεννηθεί ζωντανό. Ακόμη η αναγνώριση μπορεί να γίνει και μετά το θάνατό του τέκνου, οπότε αυτή ενεργεί υπέρ των κατιόντων του. Η εκούσια αναγνώριση γίνεται μόνο με συμβολαιογραφικό έγγραφο το οποίο στην συνέχεια δηλώνεται στο ληξιαρχείο αρμοδιότητας του τόπου γέννησης του τέκνου.

Δικαστική αναγνώριση και προθεσμία: Στο δικαστήριο μπορούν να προσφύγουν και να ζητήσουν την αναγνώριση του τέκνου με αγωγή αναγνώρισης που  νομιμοποιούνται να εγείρουν: i) το ίδιο το τέκνο, ii) η μητέρα αυτού, iii) ο βιολογικός πατέρας του ανηλίκου τέκνου (εφόσον η μητέρα αρνείται να δώσει τη συναίνεσή της σε εκούσια αναγνώριση), iv) οι γονείς του βιολογικού πατέρα (εφόσον αυτός έχει πεθάνει ή δεν έχει δικαιοπρακτική ικανότητα). 

Η αγωγή αναγνώρισης που εγείρει η μητέρα στρέφεται κατά του βιολογικού πατέρα ή των κληρονόμων αυτού και ασκείται για τον εαυτό της ατομικά και όχι για λογαριασμό του ανηλίκου τέκνου κατά το άρθρο 1479 ΑΚ. Το τελευταίο έχει αυτοτελές δικαίωμα άσκησης αγωγής. Σε περίπτωση που η μητέρα είναι ανήλικη και άγαμη, η αγωγή ασκείται από τον νόμιμο εκπρόσωπό της, εκτός και εάν η ηλικία της κυμαίνεται μεταξύ 10 και 18 ετών, οπότε και μπορεί να την ασκήσει αυτοπροσώπως. Η προθεσμία για την άσκησή της είναι αποσβεστική και διαρκεί για πέντε (5) έτη από τον τοκετό. 

Το κατά την  έννοια της διατάξεως αυτής δικαίωμα της μητέρας να ασκήσει αγωγή και να  ζητήσει την αναγνώριση της πατρότητας του τέκνου που γεννήθηκε χωρίς γάμο της με τον πατέρα του τέκνου είναι αυτοτελές και ανεξάρτητο από το αντίστοιχο δικαίωμα του τέκνου. Η μητέρα δεν ασκεί την αγωγή ως αντιπρόσωπος του τέκνου της ή ως μη δικαιούχος διάδικος, αλλά έχει ίδιο δικαίωμα. Η νομική αυτή παραδοχή  επιβεβαιώνεται από τη γραμματική διατύπωση της διάταξης του Αστικού Κώδικα [ΑΚ 1479 § 1 εδ. 2 «το ίδιο  δικαίωμα έχει και το τέκνο»] και επιπροσθέτως και από το άρθρο 1483 ΑΚ.

Η δικαστική απόφαση που εκδίδεται μετά από αγωγή της μητέρας κατά του φερόμενου ως βιολογικού πατέρα του τέκνου δεν παράγει, αφού γίνει αμετάκλητη (ΚΠολΔ 618), δεδικασμένο για το τέκνο, το οποίο δύναται, και μετά από μία απορριπτική τέτοια απόφαση, να εγείρει και εκείνο αγωγή για την αναγνώριση της πατρότητας  του κατά του πατέρα του, ενόψει και της διατάξεως του άρθρου 618 εδ. 2 ΚΠολΔ,  κατά την διατύπωση της οποίας «Το δεδικασμένο δεν ισχύει για τον τρίτο που  δεν έλαβε μέρος στην δίκη και που επικαλείται για τον εαυτό του σχέση γονέα  και τέκνου ή γονική μέριμνα». Τέτοιος τρίτος, ο οποίος δεν έχει λάβει μέρος στην δίκη και που επικαλείται για τον εαυτό του τη σχέση τέκνου προς τον  πατέρα του είναι ακριβώς το τέκνο στην περίπτωση κατά την οποία η αγωγή για την αναγνώριση της πατρότητας του έχει ασκηθεί από την μητέρα του. Το τέκνο,  επομένως, δεν δεσμεύεται από το δεδικασμένο της απορριπτικής αποφάσεως που  εκδίδεται σε εκείνη τη δίκη και μπορεί να ζητήσει και το ίδιο από τον πατέρα  του την αναγνώριση της πατρότητας με μεταγενέστερη αγωγή, η οποία μπορεί να  ασκηθεί είτε από το ίδιο αυτοπροσώπως, μετά την ενηλικίωση του (ΑΚ 1483 § 1  εδ. 2), είτε και πάλι από την μητέρα του, πριν από την ενηλικίωση του, πλην όμως ως νόμιμη αυτού αντιπρόσωπος, ως ασκούσα τη γονική του μέριμνα (ΑΚ 1515  § 1 εδ. α”, ΚΠολΔ 64 § 1). Γενικότερα η έκδοση από τον τρίτο, που δεν δεσμεύεται  από το δεδικασμένο της προηγούμενης αποφάσεως, νέας αποφάσεως για την ύπαρξη  σχέσεως γονέως ή τέκνου ή γονικής μέριμνας, καταλύει την προγενέστερη απόφαση, η οποία τελεί υπό την διαλυτική αίρεση της μη εκδόσεως μελλοντικώς,  άλλης, διαφόρου περιεχομένου, αποφάσεως. Καλύπτεται από το δεδικασμένο το  τέκνο, που είχε προσεπικληθεί ως αναγκαίος ομόδικος στην δίκη της μητέρας  του, κατά την έννοια της αναγκαστικής ομοδικίας ότι δεν μπορούν να υπάρχουν αντίθετες αποφάσεις απέναντι στους ομοδίκους (ΚΠολΔ 76 § 1 εδ. 1 περ. γ”, 86).  Αναγκαστική ομοδικία κατά την έννοια ότι οι ομόδικοι μόνο από κοινού δύνανται  να ασκήσουν αγωγή ή να εναχθούν (ΚΠολΔ 76 § 1 εδ. 1 περ. α) προβλέπεται στις  περιπτώσεις της διατάξεως του άρθρου 619 § 3 ΚΠολΔ, στις οποίες δεν  περιλαμβάνεται και η αγωγή δικαστικής αναγνωρίσεως της πατρότητας τέκνου που  γεννήθηκε χωρίς γάμο των γονέων του, από τις οποίες διακρίνεται  και  διαστέλλεται στα άρθρα 614 § 1, 618 και 620 ΚΠολΔ. Η εν λόγω αγωγή διέπεται αποκλειστικά ως προς την ενεργητική νομιμοποίηση από το άρθρο 1479 § 1 ΑΚ και  ως προς την παθητική από το άρθρο 1480 ΑΚ («Η αγωγή της μητέρας ασκείται κατά  του πατέρα ή των κληρονόμων του. Η αγωγή του τέκνου ασκείται κατά του γονέα  που δεν έχει προβεί στη αναγκαία για την εκούσια αναγνώριση δήλωση ή κατά των  κληρονόμων του. Η αγωγή του πατέρα ή των γονέων του ασκείται κατά της μητέρας  ή των κληρονόμων της»).

Αντίστοιχα, η αγωγή αναγνώρισης που ασκείται από το ίδιο το τέκνο αυτοπροσώπως μετά την ενηλικίωσή του στρέφεται κατά του βιολογικού του πατέρα που δεν το έχει αναγνωρίσει ή των κληρονόμων αυτού. Προθεσμία για την έγερση αγωγής αναγνώρισης εκ μέρους του ενηλίκου πλέον τέκνου είναι ένας (1) χρόνος από την ενηλικίωσή του.    

Ακολούθως, ο πατέρας του ανηλίκου τέκνου ή οι ανιόντες αυτού μπορούν σε περίπτωση που η μητέρα αρνείται να συναινέσει στην εκούσια αναγνώριση του τέκνου, να προβούν σε άσκηση αγωγής αναγνώρισής του, η οποία στρέφεται κατά της  μητέρας. Η προθεσμία για την άσκηση της αγωγής είναι δύο (2) χρόνια από τότε που η μητέρα αρνήθηκε την αναγνώριση και είναι αποσβεστική. Σε περίπτωση που η μητέρα έχει γεννήσει το τέκνο εντός γάμου με τον σύζυγό της, η ως άνω προθεσμία αρχίσει να τρέχει από την έκδοση αμετάκλητης δικαστικής απόφασης που κάνει δεκτή την προσβολή της πατρότητας. Στη δικαστική αναγνώριση κατά το άρθρο 1481 ΑΚ η πατρότητα τεκμαίρεται αν αποδειχθεί ότι αυτός για τον οποίο προβάλλεται ισχυρισμός ότι είναι πατέρας είχε σαρκική συνάφεια με τη μητέρα κατά το κρίσιμο διάστημα της σύλληψης.

Από τις συνδυασμένες διατάξεις των άρθρων 1481, 1482 ΑΚ συνάγεται ευθέως ότι ο ΑΚ μοναδικό κριτήριο της τεκμαιρόμενης πατρότητας αναγνωρίζει την ύπαρξη σαρκικής συνάφειας με  τη μητέρα του τέκνου (ΑΠ 14/2004 ΝοΒ 2005.52) κατά το κρίσιμο χρονικό διάστημα της  σύλληψης, που κατ’ άρθρο 1468 θεωρείται εκείνο που περιλαμβάνεται ανάμεσα στην τριακοσιοστή  και την εκατοστή ογδοηκοστή ημέρα πριν από τον τοκετό (ΑΠ 1813/2005 ΕλλΔνη 206.822). Αρκεί  μάλιστα και μία μόνον σαρκική συνάφεια κατά το κρίσιμο διάστημα, χωρίς μάλιστα να χρειάζεται  να προσδιοριστεί η συγκεκριμένη ημέρα για το ορισμένο της οικείας αγωγής της μητέρας (ΑΠ 1813/2005 όπ. παρ. ΑΠ 1071/1995 ΕλλΔνη 1996.1604). Ανατροπή δε του άνω τεκμηρίου της πατρότητας επέρχεται αν από τις αποδείξεις προκύπτουν σοβαρές αμφιβολίες, οι οποίες θεωρείται ότι υπάρχουν μόνον όταν η πιθανότητα αυτή (της πατρότητας) είναι, σύμφωνα με τα πορίσματα των ιατρικών εξετάσεων, αλλά και του συνόλου του αποδεικτικού υλικού, μικρότερη από την πιθανότητα να είναι κάποιος άλλος πατέρας (έτσι Κουνουγέρη – Μανωλεδάκη, Οικδικ II, σελ. 90- 106, Γεωργιάδης Σταθόπουλος, Αστ Κωδ., 2007, υπ” άρθρο 1482 αρ. 11, όπως και όταν η μητέρα είχε σαρκικές επαφές με περισσότερους άνδρες, χωρίς όμως αυτό και μόνον το γεγονός να είναι αρκετό από μόνο του για την ανατροπή του τεκμηρίου.

Συνεπώς, η δικαστική αναγνώριση μπορεί να ζητηθεί στην περίπτωση που δεν συναινεί ο πατέρας ή η μητέρα σε εκούσια αναγνώριση και απαιτείται να αποδειχθεί η σαρκική συνάφεια του πατέρα με τη μητέρα κατά το κρίσιμο διάστημα της σύλληψης. Βέβαια, το ισχυρότερο αποδεικτικό μέσο είναι το τεστ DNA, στο οποίο υποβάλλεται το τέκνο και από το οποίο προκύπτει η πατρότητα του τέκνου.

Συμπερασματικά, η εκούσια αναγνώριση γίνεται ενώπιον συμβολαιογράφου με απαραίτητη την συναίνεση της μητέρας, εκτός αν αυτή έχει στο μεταξύ αποβιώσει, οπότε στην περίπτωση αυτή μόνος του ο πατέρας κάνει την δήλωσή του και ο πατέρας αναγνωρίζει το τέκνο ενώ η μητέρα συναινεί στην αναγνώριση αυτή, σε χρόνο μετά την σύλληψη του τέκνου και εφεξής οποτεδήποτε. Η εκούσια αναγνώριση μπορεί να γίνει από τον πατέρα και με την διαθήκη του, χωρίς αιρέσεις ή προθεσμίες και σε κάθε περίπτωση με όποιο τύπο δίνεται δεν ανακαλείται. Στην περίπτωση της διαθήκης θα πρέπει να συναινεί και η μητέρα πάλι με συμβολαιογραφικό έγγραφο και η δήλωση της αυτή δεν ανακαλείται και δεν επιτρέπεται να έχει προθεσμίες ή αιρέσεις. Τα αποτελέσματα της εκούσιας αναγνώρισης ανατρέχουν αναδρομικά στο χρόνο γέννησης του τέκνου, ανεξαρτήτως του πότε έγινε η αναγνώριση. Η εκούσια αναγνώριση προσβάλλεται δικαστικά από τον αληθινό πατέρα του τέκνου ή από το ίδιο το τέκνο ή από τους γονείς της μητέρας που απεβίωσε 3 μήνες αφότου έμαθε για την εκούσια αναγνώριση και σε κάθε περίπτωση 2 χρόνια μετά την εκούσια αναγνώριση ή δύο χρόνια μετά την ενηλικίωση του τέκνου (άρθρα 1477, 1478 ΑΚ). Στην περίπτωση της τεχνητής γονιμοποίησης του τέκνου η συναίνεση των γονιών με συμβολαιογραφική δήλωση επέχει θέση εκούσιας αναγνώρισης και δεν προσβάλλεται. Η δικαστική αναγνώριση κρίνεται από το δικαστήριο κατόπιν αγωγής της μητέρας ή του τέκνου ή του βιολογικού πατέρα κατά περίπτωση, στο οποίο πρέπει να αποδειχτεί η πατρότητα του τέκνου, κυρίως με τεστ DNA. Σαφώς, η δικαστική αναγνώριση είναι πιο χρονοβόρα διαδικασία, καθώς κρίνεται ενώπιον δικαστηρίου.

Η δικαστική απόφαση της αναγνώρισης του τέκνου από την στιγμή που θα καταστεί αμετάκλητη, δηλαδή έχουν παρέλθει όλες οι νόμιμες προθεσμίες για την άσκηση των τακτικών και έκτακτων ενδίκων μέσων καταχωρείται στο ληξιαρχείο του τόπου γέννησης του τέκνου, η οποία αποτελεί την διοικητική πράξη βεβαιωτικού χαρακτήρα και εν συνεχεία υπηρεσιακά εμφαίνεται και στην οικογενειακή μερίδα του τέκνου.

             ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ  Γ. ΣΤΑΜΕΛΑΚΗ

ΔΙΚΗΓΟΡΟΥ ΠΑΡ’ ΑΡΕΙΩ ΠΑΓΩ

Δικηγορικό Γραφείο Αθηνάς Γ. Σταμελάκη & Συνεργατών

Φιλελλήνων 20 & Ηρώων Πολυτεχνείου 80- Πειραιάς